Τα πρώιμα συμπτώματα των πρωτοπαθών μορφών άνοιας, μοιάζουν πολύ με αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν φυσιολογικό μέρος της «γήρανσης». Σε αυτά συγκαταλέγονται η απώλεια μνήμης, η σύγχυση, ο αποπροσανατολισμός, η δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, η απόσυρση, η διέγερση και η απάθεια. Πολλοί ασθενείς που αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα δεν συμβουλεύονται γιατρό, σκεπτόμενοι: “Αυτό πρέπει να είναι φυσιολογικό στην ηλικία μου. Θα φανώ ανόητος αν πάω σε γιατρό με αυτά τα προβλήματα.”
Από την άλλη πλευρά, όταν οι άνθρωποι που γνωρίζουν για την άνοια εμφανίζουν τέτοια συμπτώματα, υποψιάζονται (ή φοβούνται) ότι έχουν άνοια. Ωστόσο, διστάζουν να συμβουλευτούν γιατρό λόγω του στίγματος της διάγνωσης με άνοια. Σε ορισμένους πολιτισμούς, οι άνθρωποι μπορεί να συσχετίζουν την «άνοια» με περίεργη συμπεριφορά, ανικανότητα και άρνηση και δεν θέλουν να χαρακτηρίζονται ως ασθενείς με άνοια. Οι άνθρωποι διστάζουν επίσης να λάβουν διάγνωση επειδή έχουν ακούσει ότι η άνοια είναι ανίατη, επομένως δεν βλέπουν κανένα νόημα στο να «σπαταλάς» χρόνο και χρήμα πηγαίνοντας σε γιατρό.
Υπάρχουν, ωστόσο, πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα από τη συμβουλή και την εκτίμηση γιατρού αμέσως μόλις γίνουν αντιληπτά τα συμπτώματα. Αυτά τα πλεονεκτήματα περιγράφονται παρακάτω.
Δεν είναι πάντα άνοια η απώλεια μνήμης
Υπάρχουν πολλοί τύποι διαταραχών μνήμης. Επίσης, όλοι ξεχνάμε πράγματα μια στο τόσο. Ορισμένα προβλήματα μνήμης αποτελούν τυπικό μέρος της γήρανσης, ενώ άλλα θα μπορούσαν να υποδηλώνουν μια σοβαρή υποκείμενη ιατρική κατάσταση. Συχνά, οι ηλικιωμένοι ανησυχούν για τη λήθη τους και αυτή η ανησυχία και το άγχος τους κάνει πιο απρόσεκτους και αυξάνει το πρόβλημα της μνήμης.
Μιλώντας με έναν γιατρό που ειδικεύεται στις διαταραχές των νοητικών λειτουργιών, τα άτομα που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με την μνήμη τους, μπορούν να λάβουν μια σωστή αξιολόγηση του προβλήματός τους, των πιθανών αιτιών του και της θεραπείας-αντιμετώπισης. Ο γιατρός μπορεί να προσδιορίσει εάν το πρόβλημα μνήμης του ασθενούς υποδηλώνει νοητική έκπτωση και εάν αυτή η απώλεια μνήμης είναι ήπια ή αν έχει περάσει το όριο πέρα από το οποίο θα μπορούσε να υποδεικνύει διάγνωση άνοιας. Επίσης, ορισμένες αιτίες για την απώλεια μνήμης μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Μερικές φορές, η κατάθλιψη θεωρείται λανθασμένα ως άνοια
Η κατάθλιψη μπορεί να μειώσει την ικανότητα προσοχής και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα μνήμης. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν μπορούν να διακρίνουν εάν η απώλεια μνήμης και η σύγχυση τους προκαλείται από άνοια ή από κατάθλιψη. Η κατάθλιψη ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία και τα συμπτώματα μπορούν να αντιστραφούν. Η έγκαιρη διάγνωση είναι επομένως χρήσιμη.
Τα συμπτώματα της άνοιας προκαλούνται επίσης από θεραπεύσιμα προβλήματα όπως ανεπάρκεια βιταμίνης Β12, υποθυρεοειδισμός η κατάθλιψη κ.α.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα συμπτώματα της άνοιας προκαλούνται αποκλειστικά από ανίατα ιατρικά νοσήματα (όπως η νόσος Αλτσχάιμερ). Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πάνω από εβδομήντα αιτίες συμπτωμάτων άνοιας. Μερικά από αυτά, όπως η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12, ο υποθυρεοειδισμός, η κατάθλιψη,
μπορούν να αντιμετωπιστούν και μια τέτοια θεραπεία θα αναστρέψει τα συμπτώματα.
Μια σωστή διάγνωση ανιχνεύει αναστρέψιμες αιτίες που στη συνέχεια μπορούν να διορθωθούν. Εάν ένας ασθενής δεν πάει σε γιατρό, συνεχίζει να υποφέρει άσκοπα.
Το να γνωρίζουμε ότι έχουμε Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ) επηρεάζει τις επιλογές της ζωής μας
Τα άτομα με Ήπια Νοητική Διαταραχή μπορεί να αναπτύξουν άνοια ή όχι, αλλά η πιθανότητα να αναπτύξουν άνοια είναι υψηλότερη από αυτή των ατόμων χωρίς ΗΝΔ.
Εάν ένας γιατρός, κατά τον έλεγχο ενός ασθενούς, καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ασθενής έχει ΗΝΔ, αυτό επηρεάζει τις αποφάσεις που μπορεί να λάβει ο ασθενής. Για παράδειγμα, αν και δεν υπάρχει γνωστός τρόπος πρόληψης της άνοιας, η έρευνα προτείνει ότι οι επιλογές υγιεινού τρόπου ζωής μειώνουν τον κίνδυνο. Ο ασθενής μπορεί επομένως να αποφασίσει να είναι πιο προσεκτικός σχετικά με τη διατροφή, την άσκηση και άλλες επιλογές ζωής. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα φυσικής άσκησης, να γίνει κοινωνικά ενεργό και να κόψει το κάπνισμα. Πολύ σημαντικά επίσης είναι τα εξατομικευμένα προγράμματα νοητικής ενδυνάμωσης που όπως φαίνεται μπορεί να καθυστερήσουν την εξέλιξη της ΗΝΔ σε άνοια.
Το γεγονός ότι γνωρίζει ένα άτομο ότι έχει ΗΝΔ, μπορεί επίσης να επηρεάσει τις αποφάσεις που παίρνει για το μέλλον του.
Η έγκαιρη διάγνωση σημαίνει ότι η θεραπεία μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα και η χρόνια ταλαιπωρία μπορεί να μειωθεί
Προς το παρόν, άνοιες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ δεν μπορούν να αντιστραφούν, αλλά υπάρχουν ορισμένα φάρμακα που στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς μειώνοντας τα συμπτώματα.
Αν και αυτά τα φάρμακα δεν λειτουργούν για όλους, ένας ασθενής που λαμβάνει έγκαιρη διάγνωση μπορεί να δοκιμάσει το φάρμακο νωρίτερα και μπορεί να βιώσει κάποια ανακούφιση από τα συμπτώματα και έτσι
να ζήσει μια καλύτερη ζωή.
Η έγκαιρη διάγνωση δίνει περισσότερο χρόνο στον ασθενή για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της καθημερινότητας
Σε μια διάγνωση πρώιμου σταδίου, ο ασθενής εξακολουθεί να είναι διανοητικά σε εγρήγορση ώστε να κατανοήσει την ασθένεια και τις πιθανές επιπτώσεις της. Αν και μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να αποδεχτεί τη διάγνωση, ο ασθενής έχει την ικανότητα να κατανοήσει τον αντίκτυπο της άνοιας και να αρχίσει να προετοιμάζεται για τα επόμενα χρόνια.
Η διάγνωση σε πρώιμο στάδιο επιτρέπει στους ασθενείς να συζητήσουν τις επιθυμίες τους με συγγενείς, να κανονίσουν τα οικονομικά τους, να ολοκληρώσουν έργα και γενικά να σχεδιάσουν το μέλλον τους. Οι ασθενείς μπορούν επίσης να μιλήσουν με φίλους και συγγενείς, να εξηγήσουν την κατάσταση και να αναζητήσουν υποστήριξη. Η γνώση ότι τα προβλήματά τους προκαλούνται από μια οργανική διαταραχή του εγκεφάλου μειώνει την αμηχανία και την ανησυχία τους και τους επιτρέπει να επικεντρωθούν σε αυτά που μπορούν ακόμα να κάνουν και να προσανατολίσουν τη ζωή τους για να αξιοποιήσουν στο έπακρο αυτό που έχουν. Μπορούν να αναζητήσουν συμβουλές και να μάθουν περισσότερα για την κατάστασή τους.
Σε περίπτωση διάγνωσης μεσαίου/τελικού σταδίου, ο ασθενής είναι πιθανό να βρει τη διάγνωση πιο συντριπτική και δεν μπορεί να την πιστέψει ή να την καταλάβει, πόσο μάλλον να σχεδιάσει για το μέλλον.
Η έγκαιρη διάγνωση δίνει στην οικογένεια και τους φίλους περισσότερο χρόνο για να προγραμματίσουν τη φροντίδα
Ένα άτομο με άνοια χρειάζεται φροντίδα και αυτή η φροντίδα αυξάνεται καθώς επιδεινώνεται η άνοια. Οι συγγενείς που θα αναλάβουν τη φροντίδα θα πρέπει να προσαρμόσουν τη ζωή τους ανάλογα. Οι
προσαρμογές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν αλλαγή θέσεων εργασίας, μετεγκατάσταση, διευθέτηση οικονομικών, συζήτηση για τον καταμερισμό της εργασίας και των ευθυνών μεταξύ των μελών της
οικογένειας και ούτω καθεξής. Τα μέλη της οικογένειας έχουν επίσης περισσότερο χρόνο για να κατανοήσουν την άνοια και να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες παροχής φροντίδας, να συμμετάσχουν σε ομάδες υποστήριξης και να λάβουν συμβουλές. Όσο νωρίτερα γίνεται η διάγνωση, τόσο πιο ομαλά προετοιμάζονται οι συγγενείς για να υποστηρίξουν το άτομο με άνοια.
Η καθυστερημένη διάγνωση σημαίνει μεγαλύτερη ταλαιπωρία για τον ασθενή και την οικογένεια
Μια καθυστερημένη διάγνωση σημαίνει ότι για πολλά χρόνια, το άτομο με άνοια αντιμετωπίζει τη σύγχυση και τη μειωμένη ικανότητα χωρίς να γνωρίζει γιατί εμφανίζονται τα προβλήματα. Αυτό είναι αγχωτικό και ενοχλητικό και το άγχος επιδεινώνει τα συμπτώματα. Εάν το πρόβλημα είναι θεραπεύσιμο, όλη αυτή η ταλαιπωρία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Μια καθυστερημένη διάγνωση σημαίνει επίσης ότι η οικογένεια, οι φίλοι και οι συνάδελφοι που αλληλεπιδρούν με τους ασθενείς αντιμετωπίζουν τον ασθενή ως άτομο με φυσιολογική μνήμη και ικανότητες. Δεν έχουν λάβει υπόψη την απώλεια μνήμης, τη μειωμένη ικανότητα και τη σύγχυση. Εξαιτίας αυτού, αγχώνουν (χωρίς να το έχουν σκοπό) τους ασθενείς περιμένοντας από αυτούς να κατανοούν και να θυμούνται πράγματα και να χειρίζονται περίπλοκες αποφάσεις. Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να έχουν δείξει ανυπομονησία όταν ο ασθενής ξέχασε πράγματα, συμπεριφέρθηκε αδέξια ή συμπεριφέρθηκε με περίεργους τρόπους. Η απογοήτευση, η οργή ή η απόσυρση του
ασθενούς μπορεί να αναστατώσει τα μέλη της οικογένειας που δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό προκαλείται από άνοια.
Επειδή τα μέλη της οικογένειας δεν γνωρίζουν για τις επιπτώσεις της άνοιας, δεν λαμβάνουν μέτρα για να εμποδίσουν τον ασθενή να αυτοτραυματιστεί ή να βλάψει άλλους. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να συνεχίσει να οδηγεί ακόμη και όταν δεν είναι σκόπιμο, ή μπορεί να περιπλανηθεί, ή μπορεί να αφήσει τον εξοπλισμό της
κουζίνας χωρίς επίβλεψη ή να μην είναι αρκετά προσεκτικός εάν του ζητηθεί να φροντίσει ένα βρέφος.
Συμπερασματικά, ένα άτομο που εμφανίζει διαταραχές μνήμης ή λειτουργικότητας και διαταράσσεται η κανονική του ζωή θα πρέπει να συμβουλευτεί έναν γιατρό για να προσδιορίσει την αιτία και τη σοβαρότητα. Επίσης, τα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση και να φροντίσουν να γίνει έλεγχος σε Νευρολόγο. Ίσως τα
συμπτώματα προκαλούνται από ένα πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπιστεί. Ίσως τα συμπτώματα να μην είναι άνοια. Και ακόμη κι αν τα συμπτώματα προκαλούνται από μια μη αναστρέψιμη άνοια, η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την έναρξη θεραπείας για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και επίσης επιτρέπει στον ασθενή και την οικογένεια περισσότερο χρόνο για να προγραμματίσουν το μέλλον.
